Tham dự Hội thảo có ông Nguyễn Văn Chính, Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Hội, Trưởng ban Phát huy vai trò NCT; ông Hồ Viết Lễ, Trưởng BĐD Hội NCT tỉnh Thừa Thiên Huế; lãnh đạo Hội NCT tỉnh Sơn La; đại diện Tổ chức HAI; Văn phòng Phòng chống thiên tai (PCTT) tỉnh và các Sở, ngành, đoàn thể (Công an, Ngoại vụ, Văn hóa Thể thao và Du lịch, Hội Liên hiệp Phụ nữ) tỉnh; UBND huyện, Hội NCT huyện Bắc Yên và các phòng liên quan, các Hội cơ sở nơi triển khai Dự án VIE083…

Quang cảnh Hội thảo

Sơn La là tỉnh vùng núi cao, biên giới, có 12 đơn vị hành chính cấp huyện, 204 đơn vị hành chính cấp xã, phường; gồm 12 dân tộc anh em cùng chung sống (trong đó: dân tộc Thái 54%, dân tộc Kinh 18%, dân tộc Mông 13%, dân tộc Mường 8%, các dân tộc ít người khác 7%). Sơn La cũng là tỉnh chịu nhiều rủi ro bởi các hình thái thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu, điển hình như trận lũ quét lịch sử xảy ra trên địa bàn thành phố Sơn La năm 1991 đã cuốn trôi nhiều nhà cửa, ruộng nương, xe cộ và nhiều người dân bị thiệt mạng trong cơn lũ; trận lũ quét năm 2021 trên địa bàn xã Nặm Păm, huyện Mường La đã gây nhiều thiệt hại người, về tài sản của người dân, các hạng mục công trình như đường giao thông, cống rãnh, ao hồ, ruộng bị san phẳng, 6km đường giao thông bị cuốn trôi, sạt lở, trong đó 230m cống thoát lũ trên tuyến tỉnh lộ 109 đi xã Ngọc Chiến bị cuốn trôi hoàn toàn. Trận lũ quét làm tắc 3 đoạn trên tuyến tỉnh lộ 109 nên các phương tiện giao thông không thể lưu thông được… Đêm 11 và sáng 12/8/2023, trên địa bàn huyện Mường La tiếp tục có nhiều trận mưa to, gây ra lũ ống, lũ quét và sạt lở đất làm thiệt hại rất lớn về người và tài sản, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, sản xuất của người dân, cơ sở hạ tầng bị ảnh hưởng nặng nề, trong đó nhiều tuyến đường bị sạt lở, ngập úng không thể lưu thông được…

Hiện toàn tỉnh có 112.860 NCT, chiếm gần 10% dân số; Hội NCT thu hút trên 112.900 hội viên, sinh hoạt tại 204 Hội cơ sở, 2.312 chi hội, 624 tổ hội. Trong đó, gần 60% NCT hiện nay trong độ tuổi từ 60 đến 70 tuổi. Đây là độ tuổi còn khỏe, nhiều kinh nghiệm, đặc biệt là có uy tín trong gia đình và cộng đồng. Với mô hình tổ chức Hội NCT đang ngày càng phát triển, có ở tất cả các cấp, các xã phường và tổ dân phố, thôn, bản, NCT và Hội NCT sẽ có đóng góp nhiều hơn cho công tác phòng chống thiên tai, nếu được tham gia và tạo điều kiện về thông tin, kĩ năng cũng như nguồn lực cần thiết. Do vậy, việc đưa NCT vào các hoạt động quản lí RRTT DVCĐ nhằm giảm thiểu các rủi ro cũng như phát huy vai trò, sự đóng góp to lớn của NCT và Hội NCT các cấp trong công tác PCTT tại cộng đồng là rất cần thiết.

Ông Lò Mai Kiên, Trưởng BĐD Hội NCT tỉnh Sơn La phát biểu

Sau khi được nhất trí của UBND tỉnh Sơn La cho phép tiếp nhận khoản tài trợ của Tổ chức Hỗ trợ NCT Quốc tế (HAI) tại Việt Nam thông qua Dự án VIE083 “Mô hình toàn diện nhằm xây dựng cộng đồng an toàn tại Việt Nam” tại 2 xã Tà Xùa và Phiêng Ban huyện Bắc Yên; Hội NCT tỉnh Sơn La đã tích cực phối hợp và triển khai thực hiện. Thời gian đầu tiếp nhận Dự án, 2 xã Tà Xùa và Phiêng Ban chưa có NCT tham gia Ban Chỉ huy PCTT và tìm kiếm cứu nạn, nhóm hỗ trợ kĩ thuật, lực lượng đội xung kích PCTT các cấp. Ngoài ra, các báo cáo đánh giá RRTT và kế hoạch PCTT những năm trước khi có dự án thì cũng chưa đề cập đầy đủ đến tính dễ bị tổn thương và vai trò của NCT.

Ông Nguyễn Văn Chính phát biểu

Sau khi các cán bộ phòng, ban và Hội NCT thuộc 2 xã Tà Xùa và Phiêng Ban tham gia 3 lớp tập huấn do Hội NCT tỉnh phối hợp Tổ chức HAI tổ chức, nhận thức về NCT nói chung và vai trò của NCT vào quản lí RRTT DVCĐ nhằm phòng ngừa và giảm thiểu các tác hại đối với NCT và cả cộng đồng được nâng lên. Lãnh đạo các xã đã chỉ đạo sát sao và quan tâm đến NCT trong công tác PCTT và tìm kiếm cứu nạn. Trong đó, UBND xã Phiêng Ban chỉ đạo sớm giúp xã đạt 100% chỉ số của Dự án đã đề ra có sự tham gia NCT trong Ban Chỉ huy PCTT và tìm kiếm cứu nạn, nhóm hỗ trợ kĩ thuật, lực lượng đội xung kích PCTT cấp xã, có NCT tham gia nhóm cộng đồng PCTT và đội xung kích PCTT cấp bản; trong báo cáo đánh giá rủi ro thiên tai năm 2022 và kế hoạch năm PCTT giai đoạn 2022-2025 đã có tính đầy đủ của NCT.

Đại diện Tổ chức HAI nhấn mạnh sự cần thiết đưa NCT vào quản lí rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng

Như vậy, sau gần 2 năm thực hiện, Dự án VIE083 tại tỉnh Sơn La đã đạt được kết quả rất đáng khích lệ. Hội NCT tỉnh phối hợp tổ chức 3 đợt tập huấn tại huyện Bắc Yên với khoảng 80 NCT tham gia. Đến tháng 2/2023 đã đạt 100% các chỉ số tại xã Phiêng Ban, tháng 8/2023 đã đạt 100% các chỉ số tại xã Tà Xùa. Đến tháng 7/2023 đã đạt 100% các chỉ số tại huyện Bắc Yên và UBND huyện có quyết định đưa NCT tham gia vào Ban Chỉ huy PCTT và tìm kiếm cứu nạn. Ban Chỉ huy PCTT và tìm kiếm cứu nạn và Hội NCT tỉnh đã có Chương trình phối hợp số 52 ngày 18/4/2022 về công tác PCTT giai đoạn 2021-2025.

Thực tế ghi nhận, nhiều thực hành tốt khi nhiều cán bộ Hội NCT tham gia các nhóm hỗ trợ kĩ thuật cấp xã, phường đã được giao nhiệm vụ phụ trách các nội dung liên quan đến NCT, bao gồm tham gia đánh giá RRTT, cung cấp thông tin về NCT trên địa bàn, lên danh sách NCT được phỏng vấn, tham gia cùng các thành viên nhóm hỗ trợ kĩ thuật đi phỏng vấn, cung cấp thông về những nhu cầu đặc biệt của NCT, xác định các hộ gia đình có NCT khi thực hiện hoạt động vẽ bản đồ RRTT của địa phương.

Các đại biểu tham dự Hội thảo

Bên cạnh đó, Hội NCT các cấp cũng đã tham gia vào các hoạt động phục hồi sau bão lũ như dọn dẹp bùn, cưa cây đổ và hỗ trợ sinh kế, vận động tiền và hiện vật để hỗ trợ NCT hoàn cảnh khó khăn gặp bị thiệt hại do ảnh hưởng thiên tai, dọn dẹp vệ sinh môi trường sau bão lũ. Hội NCT các địa phương còn đưa ra nhiều ý kiến và đề xuất có chất lượng cho báo cáo PCTT của địa phương.

Theo kinh nghiệm của Hội NCT tỉnh Sơn La và thảo luận của các đại biểu tại Hội thảo, muốn đưa NCT vào quản lí RRTT DVCĐ, các cấp, các ngành, nhất là cấp ủy, chính quyền địa phương cần nâng cao nhận thức, hiểu biết về NCT, về sự cần thiết và cách đưa nội dung NCT vào PCTT nói chung và quản lí RRTT DVCĐ nói riêng. Thực tế cấp ủy, chính quyền địa phương rất quan tâm đến NCT trong quá trình PCTT, tuy nhiên mới chỉ để ý nhiều hơn đến tính dễ bị tổn thương, cần được hỗ trợ, giúp đỡ mà chưa chú ý nhiều đến thế mạnh của NCT trong PCTT tại cơ sở. Cần tiếp tục tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức liên quan trong lồng ghép nội dung hòa nhập NCT vào quá trình quản lí RRTT DVCĐ.

Đặc biệt, rà soát, củng cố, kiện toàn Ban Chỉ huy PCTT các cấp đảm bảo có đại diện NCT tham gia với vai trò và nhiệm vụ phù hợp. Đây chính là cơ sở để NCT có thể phát huy hết vai trò của mình trong PCTT đạt hiệu quả cao tại địa phương.