Tham gia hội nghị có đại diện các bộ, ngành Trung ương và các chuyên gia, nhà khoa học trong nước. Chủ trì hội nghị ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, lãnh đạo các sở, ngành tỉnh Cà Mau.

Đại biểu tham dự hội nghị

Trước tình hình hạn hán, xâm nhập mặn ở tỉnh Cà Mau đã xuất hiện sớm hơn trung bình nhiều năm và ở mức gay gắt làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh trên địa bàn tỉnh. Tính từ đầu năm đến nay, trên địa bàn toàn tỉnh đã có hơn 18.000ha các trà lúa bị thiệt hại, trên 20.500 hộ gia đình bị thiếu nước sinh hoạt. Diện tích bị khô hạn đến nay hơn 42.800ha.

Các tuyến đường do cấp tỉnh quản lí đã sụt lún 5 điểm trên tuyến Tắc Thủ - Vàm Đá Bạc, nhiều vết rạng nứt trên tuyến Co Xáng - Cơi Năm - Đá Bạc; đối với lộ giao thông nông thôn đã có 907 vị trí sụt lún với tổng chiều dài hơn 21.600 m. Đặc biệt, vào rạng sáng 18/2, tại tuyến đê Đá Bạc về Kênh Mới xảy ra sụt lún mặt đường khoảng 100m; sáng ngày 23/2 lại tiếp tục sụt lún thêm khoảng 90m. Mặt đê bị lún sâu từ 1,8 - 2m, gây mất an toàn giao thông và nguy cơ ảnh hưởng đến sản xuất của người dân trong nội đồng.

Hiện nay, với chênh lệch mức nước trong đồng và ngoài sông từ 2.5m đến 3.5m làm cho cống Kênh Mới, cống Sào Lưới trên đê biển Tây; cống Trùm Thuật Nam trên tuyến đường Rạch Ráng – Sông Đốc mất ổn định, nước mặn xâm nhập vào phía nội đồng do nước mặn chảy dưới bản đáy cống và hai bên mang cống. Qua khảo sát, kiểm tra có 18 cống vùng ngọt hóa đang có hiện tượng giống như các cống nêu trên.

Nguyên nhân chính là dẫn đến sạt lở, sụt lún là do mất phản áp của nước vào thành bờ sông gây ra sụt, lún. Ngoài ra, còn do các nguyên nhân khác như: đặc điểm địa chất yếu, một số công trình hạ tầng nằm gần bờ sông, gia tải lớn, lòng sông sâu... gây ra sạt lở, sụt lún.

Đối với lúa, hoa màu bị thiệt hại, nguyên nhân chính là do thiếu nước ngọt. Do phụ thuộc vào nguồn nước ngầm, không tiếp cận được nguồn nước mặt; dân cư sinh sống rải rác, không tập trung, nhiều vùng nguồn nước ngầm bị cạn kiệt, nhiễm mặn, một số công trình nước tập trung bị xuống cấp là nguyên nhân dẫn đến thiếu nước sinh hoạt.

Sụt lún đoạn đê biển Tây thuộc xã Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời vào ngày 23/2

Theo ông Lê Văn Sử, để khắc phục sụt lún, sạt lở hệ thống công trình giao thông, thủy lợi trong mùa khô năm 2020, biện pháp trước mắt được các cơ quan chuyên môn của tỉnh đề xuất là đưa vào hệ thống sông rạch một lượng nước mặn cần thiết để tạo phản áp lên bờ kênh, khắc phục sụt lún, sạt lở. Vì thực tiễn hệ thống kênh trong ô thuỷ lợi xã Khánh Hải đã có một lượng nước mặn vào kênh, do sự cố xói đáy cống Trùm Thuật Nam xã Khánh Hải, nay đã đắp đập tạm thay cống, hiện tượng sụt lún, sạt lở không xảy ra như các khu vực khác.

Địa phương đã tổ chức lấy ý kiến nhân dân trên địa bàn 7 xã của huyện Trần Văn Thời, có gần 82% số hộ dân đồng ý với giải pháp này.Về lâu dài, các ngành chức năng Cà Mau đề nghị nghiên cứu chuyển đổi sản xuất một vụ lúa- một vụ tôm cho một phần diện tích vùng ngọt hoá giữ lại Vườn Quốc gia U Minh hạ và vùng rừng sản xuất thuộc Tiểu vùng II, Bắc Cà Mau. Phương án này vẫn giữ được hệ sinh thái đặc biệt của rừng tràm; đồng thời, khắc phục được sụt lún, sạt lở vùng sản xuất nông nghiệp, thuộc Tiểu vùng II, Bắc Cà Mau. Tuy nhiên, qua khảo sát, lấy ý kiến của chính quyền, nhân dân 7 xã thuộc huyện Trần Văn Thời thì đa số chính quyền và nhân dân chưa đồng ý.

Liên quan đến vấn đề cấp ngọt, điều tiết, sử dụng nước ngọt cho sản xuất, tỉnh Cà Mau kiến nghị cần các Bộ, ngành nghiên cứu xây dựng hệ thống kênh trục, cấp nước ngọt theo hình thức cưỡng bức bơm từ Sông Hậu về phục vụ sản xuất và sinh hoạt cho các tỉnh ven biển vùng Bán đảo Cà Mau hoặc nghiên cứu xây dựng hệ thống hồ chứa quy mô lớn ở vùng ngọt U Minh; xây dựng khôi phục lại hệ thống ao, hồ theo cụm, tuyến dân cư "giếng làng" để trữ nước mưa phục vụ sản xuất, sinh hoạt.

Tại hội nghị nhiều đại biểu có chung nhận định nguyên nhân dẫn đến sụt lún, sạt lở, thiệt hại lúa, hoa màu đều do thiếu nước. Cà Mau là tỉnh khó khăn nhất về nước ngọt ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Do đó, ngoài việc chủ động tiếp cận được nguồn nước từ thượng nguồn sông Mekong, địa phương cần có biện pháp tuyên truyền, vận động người dân tích trữ nước mưa đảm bảo sử dụng trong mùa khô bằng cách hỗ trợ xây dựng các hồ chứa nhỏ. Nếu chủ động được nguồn nước từ thượng nguồn về, thì đây không chỉ là nguồn nước phục vụ cho sản xuất mà còn là nguồn nước thô để xử lí thành nguồn nước sinh hoạt đảm bảo nhu cầu sử dụng cho người dân.

Ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu cho rằng: “Tỉnh Cà Mau cùng với các cơ quan liên quan cần tính toán kĩ tác động nếu thực biện pháp đưa vào hệ thống sông rạch một lượng nước mặn cần thiết để tạo phản áp lên bờ kênh, khắc phục sụt lún, sạt lở nhưng không làm ảnh hưởng đến sản xuất của người dân vùng ngọt hóa”. Ông Nam Lê Quý Kha, Phó Viện trưởng Viện Khoa học kĩ thuật nông nghiệp miền cho rằng: “Kênh rạch khô cạn không lưu thông được, việc đi lại, vận chuyển hàng hóa của người dân chủ yếu dồn vào đường bộ, trong khi đó tải trọng mới đã khác với tải trọng cũ khi thiết kế cũng là một trong những nguyên nhân dẫ đến sụt lún, sạt lở. Vì vậy cần có giải pháp công trình nâng cấp đường giao thông sao phù hợp với trọng tải mới; đồng thời, tiếp cận công nghệ mới trong xây dựng đường giao thông trước tình hình biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp”.

Phát biểu hội nghị, ông Lê Văn Sử, đánh giá cao ý kiến về mặt chuyên môn của các đại biểu, nhà khoa học; đối với các ngành, địa phương thì những thông tin, kinh nghiệm do đại biểu phát biểu tại hội nghị là rất mới, rất cần thiết để đưa vào chương trình, kế hoạch, quy hoạch thực hiện. Hội nghị đã đề ra các nhiệm vụ cụ thể liên quan đến quy hoạch sản xuất lâu dài cho vùng ngọt hóa tỉnh Cà Mau; giải quyết vấn đề nước cho sản xuất và sinh hoạt trên địa bàn tỉnh nói chung và vùng ngọt hóa nói riêng; khắc phục vấn đề sụt lún trên vùng ngọt hóa. Trên cơ sở khoa học và thực tiễn, phần lớn ý kiến của đại biểu cơ bản đồng tình với nhận định và đề xuất của địa phương… Sau hội nghị, UBND tỉnh sẽ tổng hợp các ý kiến báo cáo lãnh đạo tỉnh và tiếp tục mời một số chuyên gia, cơ quan chuyên ngành để giúp Cà Mau nghiên cứu đưa ra cơ sở khoa học để tỉnh có quyết định đối với sản xuất lâu dài.