Âm thầm “giữ hồn” nón Việt
Tuổi cao gương sáng 20/08/2022 10:08
Vừa gia cố phần khung của chiếc nón lá sắp đan, bà Lan vừa tâm sự: “Nghề làm nón của người Dao ở đây có từ khi nào thì không ai biết rõ, chỉ biết chiếc nón lá không chỉ là người bạn gần gũi, quen thuộc, vật che mưa, che nắng, mà còn là một sản phẩm văn hóa tinh thần vô giá độc đáo của đồng bào nơi đây”. Mặc dù nghề làm nón không còn hưng thịnh như trước nhưng những người dân thôn Màu Sán Cáu vẫn đang âm thầm “giữ hồn” nón Việt.
Nghề đan nón của người Dao |
Nón lá của dân tộc Dao nơi đây rất khác với nón lá ở một số địa phương khác. Không chỉ về hình thức mà còn cả về cách làm và nguyên liệu. Theo bà Lan: “Để làm ra một chiếc nón hoàn chỉnh cần trải qua nhiều công đoạn và mất khá nhiều thời gian. Khung nón đan bằng tre và có hai lớp. Lớp bên ngoài được đan cẩn thận, không để lộ một mấu nối nào. Sau đó trải đều lá mai, lá chuối bên trong lớp khung ngoài, ép chặt rồi cố định lớp khung thứ hai lên. Một chiếc nón đẹp có khung ngoài được tạo dáng tròn, bè, các mắt đan đều nhau, lớp lá bên trong dàn đầy đặn, chắc chắn”.
Vì lá mai không có sẵn nên người làm nón phải đi hái lá mai trong rừng. Lá mai, lá chuối lấy về được bó thành từng bó nhỏ rồi xếp trên gác bếp hong đến khi lá ngả màu nâu, không còn giữ nước và có độ dai nhất định. Những chiếc nón lá sau khi hoàn thành công đoạn cuối cùng tiếp tục được hong khô trên gác bếp để tránh mối, mọt, trời nắng không bị cong vênh, trời mưa không bị thấm nước. Có lẽ chính vì sự cẩn thận tỉ mỉ, kì công như vậy mà chiếc nón lá của người dân tộc Dao ngày càng ít, số người biết làm nón đếm trên đầu ngón tay, chỉ có các cụ cao tuổi hoặc những người tâm huyết như bà Lan, bởi còn yêu nghề và muốn gìn giữ nét văn hóa của dân tộc nên cố bám trụ và mong muốn truyền lại cho con cháu.
Giới thiệu sản phẩm nón với khách hàng |
Hiện nay, dưới sức ép của kinh tế thị trường, những người làm nón truyền thống đều không khỏi lo lắng về khả năng phát triển của nghề. Hơn nữa, thu nhập từ nghề không cao, vì mỗi chiếc nón chỉ có giá từ 150.000-200.000 đồng. Trước thực trạng nghề làm nón ở Quảng An đang có nguy cơ bị mai một, xã Quảng An đã có kế hoạch khôi phục và phát triển nghề.
Ông Phạm Tiến Cường, Phó Chủ tịch UBND xã Quảng An cho biết: “Với mong muốn bảo tồn và tạo dựng thương hiệu riêng cho sản phẩm nón lá của người Dao ở Quảng An, chúng tôi đã thành lập hợp tác xã đan nón và thống nhất đặt tên cho sản phẩm là “Nón Đại Hiệp” và đã được Sở KH&CN cấp chứng nhận thương hiệu. Bên cạnh đó, xã đã huy động nguồn vốn xã hội hóa để trực tiếp mở các lớp truyền dạy đan nón lá cho các thế hệ trẻ ở địa phương. Hiện, đã mở được 2 lớp với hơn 40 học viên ở đủ mọi lứa tuổi".
Trong những năm tới, xã Quảng An có chủ trương quy hoạch một điểm để xây dựng cơ sở, nhà xưởng phát triển bảo tồn nghề đan nón lá của người Dao. Chiếc nón lá của người Dao đã được bày bán tại gian hàng Chương trình hội chợ xuân OCOP Hạ Long, Yên Tử, Đông Triều... được du khách đánh giá rất cao về mẫu mã, cũng như chất lượng.
Chia tay bà Lan và những NCT đang làm nghề nón lá ở thôn Màu Sán Cáu, chúng tôi chúc cho những dự định cũng như chương trình bảo tồn và phát triển “nghề của ông bà” phát triển bền vững.