Xuất phát từ nhu cầu xã hội và để đáp ứng được sự phát triển của thực tiễn, ngày 25/3/2010, Thủ tướng Chính phủ đã kí Quyết định số 32/2010/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển nghề CTXH ở Việt Nam giai đoạn 2010-2020, đặt nền tảng cho sự phát triển nghề này ở Việt Nam.

Chủ tịch Hội NCT Việt Nam Nguyễn Thanh Bình phát biểu tại buổi làm việc với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội về chương trình phối hợp

Cần thiết thực thi nghề CTXH chuyên nghiệp

Hiện nay, số người tiếp cận sử dụng các dịch vụ công tác xã hội chiếm khoảng 28% dân số, trong đó trong đó có khoảng gần 12 triệu người cao tuổi, 7,6 triệu người khuyết tật, 1,5 triệu trẻ em hoàn cảnh đặc biệt, hàng triệu người hưởng trợ cấp người có công với cách mạng, 1,6 triệu hộ nghèo chiếm tỉ lệ 6,72%, 1,3 triệu hộ cận nghèo chiếm 5,32% , khoảng 2,83 triệu đối tượng hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng, hơn 1,8 triệu hộ gia đình cần được trợ giúp đột xuất hằng năm, khoảng 254.000 người nhiễm HIV được phát hiện, hơn 210.000 người nghiện ma túy, nhiều gia đình có bạo lực và bạo hành ở các cấp độ khác nhau; ngoài ra, còn nhiều phụ nữ, trẻ em bị ngược đãi, bị buôn bán, bị xâm hại hoặc lang thang kiếm sống trên đường phố; hàng ngàn xã đặc biệt khó khăn và có vấn đề xã hội (tệ nạn xã hội, cuộc sống nghèo khổ); và các cá nhân, gia đình, nhóm xã hội nảy sinh các vấn đề xã hội (đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt). Số lượng đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt lớn; sự biến động số lượng ở mỗi nhóm đối tượng rất khác nhau.

Trong số gần 12 triệu người cao tuổi; có khoảng 1,9 triệu người cao tuổi được hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng, khoảng 10 nghìn người cao tuổi đang được nuôi dưỡng, chăm sóc tại các cơ sở bảo trợ xã hội. Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, hiện nay, cả nước có gần 3 triệu người cao tuổi đang hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội. Số lượng người cao tuổi tăng nhanh, nhưng số lượng cơ sở chăm sóc người cao tuổi còn thiếu về số lượng, không đáp ứng được nhu cầu thực tiễn, nhất là trong điều kiện hệ thống cơ sở chăm sóc người cao tuổi chưa được quy hoạch tổng thể, dài hạn; cơ sở vật chất lạc hậu, trang thiết bị thiếu thốn; chưa có các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, trị liệu, tư vấn, tham vấn, phục hồi chức năng cho người cao tuổi...

NCT không chỉ cần được bảo vệ, chăm sóc, mà còn cần được phát huy và tham gia các hoạt động xã hội

Đối với các nhóm đối tượng khác, gồm người nghiện ma túy, người nhiễm HIV, phụ nữ bị bạo hành và các đối tượng thuộc diện bảo trợ xã hội đều có xu hướng tăng, còn người lang thang, người nghèo có xu hướng giảm. Cùng với sự phát triển kinh tế, những thay đổi về cách thức làm việc đã ảnh hưởng tới cuộc sống gia đình, như sự di chuyển hay thời gian làm việc kéo dài làm cho thời gian để một gia đình ở bên nhau, giúp đỡ lẫn nhau, hạn chế. Thêm vào đó, vấn đề nghiện rượu, ma túy, bạo lực trong gia đình và lạm dụng trẻ em cũng tăng lên. Trẻ em và phụ nữ thường có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi đói nghèo, trực tiếp hoặc là nạn nhân của bạo lực trong gia đình, lạm dụng và nạn nhân của tệ nạn buôn bán người. Phụ nữ trẻ lên thành phố bị thất nghiệp có thể bị sa vào con đường mại dâm. Vấn đề trẻ em lang thang từ quê lên thành phố kiếm tiền bằng cách bán hàng trên đường phố hoặc đi xin ăn, nguy cơ mắc vào tệ nạn mại dâm, ma túy hay các tệ nạn khá cao. Do vậy, xã hội rất cần có những nhân viên CTXH chuyên nghiệp để giúp các gia đình có vấn đề và trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt hòa nhập cộng đồng và tự vươn lên trong cuộc sống.

Định hướng đến năm 2030

Định hướng của Chính phủ và ngành Lao động - Thương binh và Xã hội là phát triển CTXH trở thành một nghề ở Việt Nam. Nâng cao nhận thức của toàn xã hội về CTXH; xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức, nhân viên và cộng tác viên CTXH đạt yêu cầu về chất lượng, đáp ứng yêu cầu phát triển mạng lưới cơ sở cung cấp dịch vụ CTXH tại các ngành, các cấp, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; nâng cao chất lượng dịch vụ CTXH trên các lĩnh vực, đáp ứng nhu cầu cung cấp dịch vụ CTXH của người dân, hướng tới mục tiêu phát triển xã hội công bằng và hiệu quả.

Một buổi sinh hoạt của CLB Liên thế hệ tự giúp nhau phường Khương Đình, quận Thanh Xuân, TP Hà Nội

Giai đoạn 2021 - 2025, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan nhằm tạo cơ sở pháp lí đồng bộ, thống nhất để phát triển CTXH. Phấn đấu đến năm 2025, 60% cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan đến hỗ trợ đối tượng yếu thế bố trí được nhân lực làm CTXH. Đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và tập huấn kĩ năng cho 50% số cán bộ, công chức, viên chức, nhân viên và cộng tác viên CTXH.

Thực hiện quy hoạch phát triển mạng lưới các cơ sở trợ giúp xã hội công lập và ngoài công lập có cung cấp dịch vụ CTXH, trong đó các cơ sở trợ giúp xã hội ngoài công lập đạt tối thiểu 50% số cơ sở trợ giúp xã hội; tỉ lệ người hoàn cảnh khó khăn được tư vấn, hỗ trợ CTXH tăng 20% vào năm 2025. Đổi mới đào tạo CTXH; hoàn thiện chương trình, nội dung đào tạo và giáo dục nghề nghiệp trình độ trung cấp, cao đẳng, đại học và sau đại học CTXH; nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ngành CTXH. Hoàn thiện, sửa đổi chính sách khuyến khích xã hội hóa, tăng cường thu hút các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia phát triển CTXH trợ giúp cho các đối tượng yếu thế và người dân.

Bài dưỡng sinh của NCT huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh

Giai đoạn 2026-2030, tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện hành lang pháp lí về phát triển CTXH; tăng cường thu hút tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng cơ sở cung cấp dịch vụ CTXH; tạo môi trường pháp lí đồng bộ, hội nhập quốc tế và thống nhất để phát triển CTXH tại Việt Nam.

Thực hiện quy hoạch phát triển mạng lưới các cơ sở trợ giúp xã hội công lập và ngoài công lập, trong đó các cơ sở trợ giúp xã hội ngoài công lập đạt 60% số cơ sở trợ giúp xã hội vào năm 2030; tỉ lệ người hoàn cảnh khó khăn được tư vấn, hỗ trợ và quản lí từ các cơ sở trợ giúp xã hội tăng tối thiểu 20% vào năm 2030.

Tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa phát triển CTXH; nâng cao nhận thức của toàn xã hội về CTXH; trong đó bảo đảm 95% trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em nhiễm HIV/AIDS, trẻ em là nạn nhân chất độc hóa học, trẻ em khuyết tật nặng và trẻ em bị ảnh hưởng bởi thiên tai, thảm họa được trợ giúp xã hội và được cung cấp dịch vụ CTXH phù hợp. Đào tạo, đào tạo lại cho 40.000 cán bộ, viên chức, nhân viên và cộng tác viên CTXH trình độ trung cấp, cao đẳng, đại học và sau đại học; đào tạo kĩ năng CTXH chuyên sâu trong chăm sóc, phục hồi, trợ giúp đối tượng đặc thù; đào tạo 1.000 cán bộ y tế lao động xã hội đang làm việc tại các cơ sở trợ giúp xã hội có cung cấp dịch vụ CTXH.

Các giải pháp được đưa ra bao gồm rà soát các quy định của văn bản quy phạm pháp luật để xem xét sửa đổi, bổ sung ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan có thẩm quyền ban hành để tạo hành lang pháp lí đồng bộ, thống nhất nhằm phát triển nghề CTXH. Điều tra, phân loại cán bộ, viên chức, nhân viên, cộng tác viên CTXH; lập kế hoạch đào tạo, đào tạo lại về CTXH; nâng cao năng lực thu thập, xử lí thông tin về nghề CTXH, phục vụ yêu cầu chỉ đạo, quản lí. Tăng cường giám sát, đánh giá đội ngũ cán bộ, viên chức, nhân viên, cộng tác viên CTXH bảo đảm tuân thủ đạo đức nghề nghiệp và các chính sách, pháp luật về CTXH.