Theo dòng thời gian

Nhắc đến Đoan Hùng, vùng đất nằm bên dòng Lô giang hiền hòa, nơi gắn với chiến thắng sông Lô lịch sử trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, ai cũng nhắc đến giống bưởi quý đã được trồng, giữ giống hàng trăm năm nay. Theo thời gian, bưởi Đoan Hùng nức danh khắp Trung, Nam, Bắc và cả các nước trong khu vực. Năm nào cũng vậy, cứ chớm thu, bưởi Đoan Hùng bắt đầu chín và người dân nơi đây bước vào mùa thu hái. Các địa danh của vùng đất Đoan Hùng như Chí Đám, Bằng Luân, Khả Lĩnh, Phúc Lai, Quế Lâm, Yên Kiện, Phương Trung là những làng trồng nhiều bưởi nhất. Đến nay, cả huyện có hàng trăm héc-ta bưởi được người dân trồng trong vườn nhà, ven sông, bãi soi và chân đồi.

Bưởi Đoan Hùng gắn với lịch sử bưởi tiến Vua xưa ở xã Đại Minh, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. Đây là giống bưởi quý được người dân phát hiện trên núi và mang về trồng ở vườn nhà. Đó là loại bưởi sửu quả to, múi dài, tôm trong vắt, đều chằn chặn, ăn có vị thơm, ngọt mát. Giống bưởi quý ấy có niên đại cách nay 300-400 trăm năm ở vùng đất Đại Minh.

Ảnh IT

Hằng năm, vào mùa bưởi, người dân chọn những quả bưởi to, đẹp, vàng để cung tiến Vua, coi đó như một thứ của ngon vật lạ của làng mình. Về sau, người dân ở Đoan Hùng đã đến xã Đại Minh xin giống bưởi quý về trồng ở đất Chí Đám. Không ngờ, bưởi sửu hợp thổ nhưỡng, hợp lòng người đã bén rễ sinh sôi, đơm hoa kết trái ở vùng đất Đoan Hùng hàng trăm năm nay.

Theo thời gian, dù vào những thời điểm khó khăn nhất của cuộc sống, chiến tranh, bão lụt, mất mùa, người dân ở đôi bờ sông Lô vẫn kiên trì giữ giống bưởi quý. Mỗi năm nhân giống thêm nhiều gốc bưởi, dần dần, nhiều vườn bưởi được mọc lên, quả ăn không hết, người dân mang bán tại chợ phiên, ven quốc lộ hoặc gửi về bán ở miền xuôi. Nhờ vậy, khắp miền Bắc, miền Trung, khu vực Tây Bắc đều biết đến danh tiếng của giống bưởi quý của Đoan Hùng.

Bưởi Đoan Hùng còn gắn với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp tại chiến địa sông Lô lịch sử. Vào năm 1947, thực dân Pháp tiến quân lên Việt Bắc bằng đường thủy. Người dân Đoan Hùng ở hai bên bờ sông Lô đã lấy những quả bưởi còn tươi, xâu vào dây rồi thả xuống dòng sông Lô. Khi đến địa phận Đoan Hùng, nhìn thấy nhiều vật tròn lặn ngụp dưới sông, kẻ thù tưởng đó là ngư lôi nên hỗn loạn tháo chạy.

Nức danh bưởi Đoan Hùng

Điều khác ở chỗ, bưởi Đoan Hùng chỉ cho nhiều trái, quả thơm ngọt nếu được trồng ở vùng đất này, ở những xã ven dòng sông Lô. Còn nếu mang đi vùng khác, cây trở nên cằn cỗi, ra quả ít, không ngọt.

Hằng năm, sau Tết Nguyên đán, người dân Đoan Hùng bắt đầu một vụ chăm sóc bưởi bằng việc thụ phấn cho hoa. Sau đó, tưới nước, bón phân, phát quang cỏ để bưởi phát triển. Năm nào, những vườn bưởi ở Đoan Hùng cũng cho mùa bội thu. Mỗi gốc bưởi có tuổi từ 10-15 năm đều cho từ 250-300 quả.

Đặc điểm bưởi Đoan Hùng quả nhỏ, thon tròn, vỏ mỏng. Ảnh IT

Bưởi Đoan Hùng quả nhỏ, thon tròn, vỏ mỏng, múi dày, tôm mọng nước, có vị thơm, ngọt thanh khiến du khách dù chỉ ăn một lần mà nhớ mãi. Khi bưởi chín già, hái xuống, để dưới nền đất mát giữ được tới nửa năm, vỏ bên ngoài héo nhưng múi bên trong vẫn căng mọng. Người dân nơi đây làm giàu từ cây bưởi. Những quả bưởi to, ngon bán với giá từ 80-100 nghìn đồng/quả, thấp nhất là 15 nghìn đồng/quả, tùy vào chất lượng, kích cỡ của quả.

Trái bưởi xuất ngoại

Niềm vui lớn đối với người trồng bưởi ở đôi bờ sông Lô (Đoan Hùng, Phú Thọ) trong những ngày đầu xuân 2022, những trái bưởi vàng của đất Tổ Phú Thọ lần đầu tiên được đóng hộp, xuất ngoại đến xứ sở bạch dương nước Cộng hoà Liên bang Nga.

Nằm trong chương trình liên kết, hợp tác với Công ty CP công nghệ nông nghiệp hữu cơ Kim Hằng Lục Ngạn, trong lần xuất khẩu đầu tiên, 36 vạn quả bưởi Đoan Hùng ước tính 40 tấn được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGap đã được xuất khẩu sang nước Cộng hoà Liên bang Nga. Đây là lần đầu tiên, trái bưởi Phú Thọ vươn ra thế giới.

Việc xuất khẩu bưởi tạo động lực lớn đối với người trồng bưởi, là “cú hích” trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương thời kì hội nhập, người nông dân trồng bưởi Đoan Hùng có thêm cơ hội để nâng cao đời sống, làm giàu cho các hộ gia đình và địa phương.

Bưởi Đoan Hùng gắn với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương vùng Đất Tổ. Vào những ngày thu hái bưởi, người dân chọn hái những quả bưởi to nhất, đẹp nhất để dâng cúng các Vua Hùng như một sự tri ân công đức của tổ tiên đã dày công chăm sóc cho hậu thế cả một vùng quả ngọt. Vào dịp Lễ hội Đền Hùng, người dân Đoan Hùng lập những gian hàng giới thiệu cho khách du lịch biết và thưởng thức trái bưởi quý, như một đặc sản, một dấu ấn sinh động về miền hoa thơm trái ngọt vùng Đất Tổ.