Lễ hội Tết Aza của đồng bào Pa Cô
Đời sống 03/02/2023 13:35
Vào những vụ mùa màng cuối năm trên các cánh đồng nương rẫy khi những hạt lúa, hạt ngô… đã được thu hoạch và cất vào kho dự trữ của mỗi gia đình, đó cũng là lúc các bản làng trên dãy Trường Sơn, thuộc các tỉnh Quảng Nam, Thừa Thiên Huế, Quảng Trị bắt đầu đi trẩy hội, vang lên những giai điệu khèn, điệu múa đặc trưng đón chào mùa Tết Aza, tạ ơn trời đất, đấng thần linh vì đã giúp đỡ họ trong cuộc sống, chuyện mùa màng và cả đời sống tinh thần của họ.
Lễ hội Tết Aza hay còn được biết đến với tên gọi khác như Tết Aza, Tết Cơm mới, Lễ hội tri ân cây lúa được bắt đầu từ ngày 6/11 âm lịch và kéo dài đến hết ngày 24/12 âm lịch. Người Pa Cô quan niệm rằng, đây là khoảng thời gian mặt trăng đẹp nhất trong năm và mỗi làng sẽ phải chọn một ngày đẹp nhất trong khoảng thời gian trên để tổ chức Tết Aza. Cách từ 5 năm đến 10 năm thì Lễ hội Tết Aza sẽ được tổ chức một lần.
Lễ cúng Aza tại nhà rông |
Lễ hội Tết Aza tại huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế năm nay được tổ chức theo định kì 5 năm. Già làng Hồ Văn Hạnh ở thôn A Niêng Lê Triêng, xã Hồng Trung cho biết: “Không khí chuẩn bị Tết Aza rộn ràng ở khắp nơi. Đàn ông, trai tráng vào rừng đi săn thú, bắt cá. Chị em phụ nữ ở nhà xay gạo làm bánh A quát, dệt những tấm zèng đẹp mắt dâng lên Giàng và làm quà Tết cho cả gia đình. Trước khi diễn ra lễ Tết Aza chính thức của cả làng thì các gia đình và dòng họ sẽ tự tổ chức cúng tại nhà riêng”.
Đến với Lễ Tết Aza, du khách được chứng kiến người dân Pa Cô tái hiện đầy đủ các bước nghi lễ A Xa A Rah (Lễ tẩy rửa); Nghi lễ Kâl Laiq (Lễ xua đuổi các linh hồn dữ); Nghi lễ Cha cho tq (Lễ chuẩn bị); Nghi lễ Kacoong tro (Lễ mời Mẹ lúa); Nghi lễ cúng Aza (Cúng bái các vị giống cây trồng); Lễ cúng cho Giàng Xứ (giàng sông, suối, gió, núi, mây, mưa, lửa, đất, đường xá...); Nghi lễ cúng Giàng Ku muuiq (Cúng cho những người đã khuất )…
Già làng Hồ Văn Hạnh cho biết thêm: “Có đến chín giàng mà đồng bào người Pa Cô sẽ phải tri ân trong dịp lễ Tết Aza này. Tất cả phần nghi thức cúng các vị Giàng được diễn ra trong nhà, những mâm lễ vật đều được chuẩn bị tỉ mỉ và phù hợp với sở thích và tính cách của những vị thần khác nhau. Vị Giàng A Zel này phải được cúng bái đầu tiên trong phần nghi lễ và phải được dọn tách biệt hẳn với các Giàng khác. Theo quan niệm truyền thống, nếu như người nào sơ ý không tuân theo thì y như rằng cả năm đó sẽ gặp toàn chuyện xui xẻo”.
Những lễ vật được mang ra để cúng tế trong Tết Aza là bánh, gà, heo, dê, chuột được bắt trong hang to béo, cá trắng bắt tại khe suối, gà trống luộc, cơm nếp được nướng trong ống tre. Những tấm Zèng là lễ vật quan trọng trong Tết Aza, bởi nó tượng trưng cho sự đùm bọc, gắn kết, yêu thương giữa các thành viên trong gia đình. Sau khi cúng ở mỗi nhà xong thì những mâm lễ vật đó sẽ được mang đến nhà rông để tổ chức cho cả bản làng. Già làng sẽ là người đại diện cho các dòng họ trong bản tiến hành nghi lễ cúng Giàng, cũng tương tự như cúng trong mỗi gia đình. Và sau đó, sẽ là phần hội, bà con sẽ ăn uống chúc tụng nhau, họ nhảy múa ca hát cho đến tận sáng hôm sau. Dịp Tết Aza là lúc thể hiện sự gắn kết bền chặt như keo sơn, thân thiết giữa các bản làng cùng nhau chung sống trên dải núi Trường Sơn.