Trải qua hơn 25 năm xây dựng và hoạt động, Hội NCT Việt Nam đã có những bước phát triển rất đáng tự hào. Để có được sự phát triển ấy là nhờ vào đóng góp của nhiều thế hệ cán bộ, nhân viên đã từng công tác ở Hội NCT Việt Nam, trong đó có đồng chí Vũ Oanh, người đã có công đầu trong việc thành lập Hội NCT.

Là cán bộ hoạt động từ trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, với cương vị Uỷ viên Bộ Chính trị, đồng chí Vũ Oanh luôn quán triệt quan điểm của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò của NCT. Đồng chí thường nhắc lại câu chuyện năm 1941, khi Bác Hồ trở về nước lãnh đạo cách mạng, Bác đã viết bức thư nổi tiếng gửi phụ lão cả nước, trong đó có đoạn: ...“Đất nước tồn tại do phụ lão giúp sức. Nước bị mất, phụ lão cứu. Nước suy sụp phụ lão phù trì. Nước nhà hưng, suy, tồn vong phụ lão đều gánh trách nhiệm rất nặng nề... Nước nhà lo, các cụ phụ lão đều lo. Nước nhà vui các cụ phụ lão cùng vui”.

Qua lời dạy của Bác, đồng chí thấy vai trò to lớn, trách nhiệm nặng nề, vẻ vang của phụ lão; đồng thời đó cũng là truyền thống của NCT, là quốc sách đối với NCT Việt Nam.

Sự nghiệp cách mạng mà chúng ta đang tiến hành nhằm mục tiêu xoá bỏ nghèo nàn, lạc hậu, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền của Tổ quốc. Thực hiện mục tiêu ấy là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta, trong đó có NCT. Nhận thức như vậy, nên Đảng và Nhà nước đã có những chủ trương, chính sách đúng đắn để chăm sóc, nâng cao chất lượng cuộc sống của người cao tuổi, trên cơ sở đó phát huy tác dụng của NCT trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đó không chỉ là trách nhiệm mà còn là tấm lòng, tình cảm sâu đậm thuộc bản chất và truyền thống của dân tộc ta.

Tuy nhiên, để thực hiện mục tiêu ấy là vấn đề không hề đơn giản mà thật sự phải qua một quá trình đấu tranh kiên trì gần 10 năm mới ra đời được Hội NCT Việt Nam.

Để triển khai chính sách của Đảng và Nhà nước về NCT, Viện Lão khoa được giao nhiệm vụ chăm sóc NCT. Giáo sư Phạm Khuê, Viện trưởng Viện Lão khoa do được dự nhiều hội nghị quốc tế bàn về NCT nên rất tâm huyết với sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và phát huy vai trò NCT.

Vào thập niên 90 của thế kỉ trước, công tác bảo vệ, chăm sóc NCT còn bị coi nhẹ. Do đó, về mặt tổ chức có Ban Công tác phụ lão do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phụ trách. Ở các địa phương thành lập Hội Bảo thọ, Hội Dưỡng lão..., với nội dung hoạt động duy nhất là chăm sóc NCT. Nhiều người cho rằng chỉ cần chăm sóc, chữa bệnh cho NCT là đủ. Còn việc phát huy truyền thống, vai trò, tiềm năng của NCT sống có ích chưa được quan tâm.

Để phát huy tác dụng của NCT phù hợp với Công ước quốc tế, GS Phạm Khuê mong muốn thành lập Hội NCT trên cơ sở lấy Viện Lão khoa làm nòng cốt, có kết hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

Lúc bấy giờ, đồng chí Vũ Oanh được Bộ Chính trị phân công phụ trách công tác Dân vận và Mặt trận nên nhiều lần GS Phạm Khuê đến gặp và trình bày ý nguyện thành lập Hội để vừa chăm sóc, vừa phát huy người cao tuổi. Nhất là, sau khi GS Phạm Khuê tham dự Hội nghị quốc tế NCT ở Cộng hoà Áo về thì việc thành lập Hội NCT được đặt ra rất cấp thiết để gia nhập Hội NCT quốc tế.

Song lúc này, Ban Dân vận Trung ương và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lại cho rằng, vấn đề NCT chỉ cần để Mặt trận phụ trách, không cần thiết phải thành lập Hội. Chính vì quan điểm khác nhau như vậy nên việc xúc tiến thành lập Hội NCT rất gian truân và kéo dài nhiều năm.

Thấy rõ sự cần thiết phải có tổ chức của NCT nên GS Phạm Khuê, bác sĩ Đoàn Yên cùng một số đồng chí bên Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã nỗ lực thuyết phục Ban Dân vận Trung ương và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để tiến hành chuẩn bị thành lập Hội NCT.

Nhận thức tầm quan trọng của việc thành lập Hội NCT, đồng chí Vũ Oanh đã cử một số cán bộ trong Tổ trợ lí giúp việc đồng chí tham gia Ban trù bị thành lập Hội. Ban Dân vận Trung ương đã cử Vụ trưởng Vụ Đoàn thể; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cử đồng chí Hoàng Điều cùng tham dự các cuộc họp bàn về công tác chuẩn bị và dự thảo các văn bản thành lập Hội NCT. Tuy vậy, nội dung cuộc họp không được báo cáo lãnh đạo Ban Dân vận nên việc triển khai thành lập Hội càng khó khăn.

Trước tình hình đó, đồng chí Vũ Oanh đã trực tiếp gặp gỡ các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Ban Dân vận Trung ương và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nói rõ vai trò, vị trí của Hội NCT. Vai trò đó được thể hiện trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Điển hình, thời nhà Trần có Hội nghị Diên Hồng. Vua Trần đã hỏi ý kiến các cụ phụ lão là nên hoà hay đánh đối với quân Nguyên xâm lược. Quyết tâm chống giặc của các cụ phụ lão tại Hội nghị Diên Hồng đã biến thành quyết tâm chung của nhà Trần và của toàn dân tộc ta chiến đấu đánh đuổi giặc Nguyên và giành thắng lợi. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, vai trò của NCT đã được Bác Hồ phát huy cao độ và NCT đã đóng góp rất nhiều cho cuộc kháng chiến. Những NCT còn sức khoẻ đã tham gia dân quân, du kích trực tiếp đánh địch, bắn máy bay địch. Các cụ khác vận động con cháu, vận động Nhân dân tích cực tăng gia sản xuất, tiết kiệm ủng hộ cho kháng chiến, động viên con cháu lên đường ra trận đánh giặc. Những NCT trong vùng địch tạm chiếm vận động Nhân dân chống bắt phu, bắt lính, rào làng, tiếp tế thuốc men, lương thực cho vùng tự do. Ngày nay, trong xây dựng kinh tế, chăm lo đời sống đã có nhiều tấm gương NCT đóng góp công sức cho sự nghiệp của cách mạng. Do đó, nếu Hội NCT được thành lập sẽ có điều kiện để tập hợp vận động các cụ phát huy tiềm năng, trí tuệ, kinh nghiệm của mình tham gia vào công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá, ổn định và phát triển đất nước. Đồng thời, cũng là để tạo điều kiện cho NCT sống vui, sống khoẻ, sống có ích cho gia đình và xã hội, nhất là chủ động đi trước xu thế già hoá dân số mà Liên Hợp Quốc đã cảnh báo các Chính phủ.

Qua nghe đồng chí Vũ Oanh trình bày, các đồng chí đều nhất trí thành lập Hội NCT, nhưng vì quan điểm coi nhẹ “sống có ích” nên chỉ đồng ý Hội NCT có 2 cấp (Trung ương và cơ sở). Đó cũng là một khó khăn cho Hội NCT Việt Nam vẫn còn tồn tại đến hôm nay.

Hội NCT Việt Nam được thành lập. Những người có tư tưởng “Lão giả an chi”, lúc đầu không đồng tình thành lập Hội, nên khi Hội được thành lập thì chỉ xác định đối tượng, chức năng chính của Hội là chăm sóc, mà coi nhẹ công tác bảo vệ, phát huy vai trò NCT.

Tuy nhiên, nhiều đồng chí lão thành cách mạng kiên trì đấu tranh để hoạt động của Hội NCT sát hợp hơn so với nhu cầu và nguyện vọng của NCT.

Đồng chí Đỗ Mười, lúc ấy là Tổng Bí thư cũng rất quan tâm đến NCT, đã viết thư cho Báo, nay là game bài đổi thưởng tiền that nhấn mạnh vai trò, vị trí của NCT: “... Người cao tuổi Việt Nam giàu kinh nghiệm và tâm huyết, chăm luyện tập, ham hiểu biết, muốn thường xuyên được thông tin, muốn được làm việc nữa để tiếp tục góp phần xây dựng quê hương, đất nước, chăm lo giáo dục con cháu thành người hữu ích cho xã hội. Tuổi già nhưng chí không già. Tâm hồn luôn tươi trẻ”.

Sau đó, các đồng chí trong Thường trực Trung ương Hội như: Trần Lâm, Nguyễn Trọng Vĩnh đã đề nghị đồng chí Vũ Oanh làm Chủ tịch danh dự của Hội NCT Việt Nam.

Với cương vị Chủ tich danh dự, đồng chí Vũ Oanh được mời tham dự nhiều cuộc họp nên có điều kiện đóng góp ý kiến vào các văn bản cũng như chương trình hoạt động của Hội để nâng cao vị thế NCT.

Trong nhiệm kì I và quá trình chuẩn bị cho Đại hội nhiệm kì II cuộc đấu tranh quan điểm giữa chăm sóc và phát huy NCT vẫn tiếp tục diễn ra. Một số đồng chí lão thành cách mạng trong Thường trực Trung ương Hội đều nhất trí quan điểm chăm sóc và phát huy NCT là hai mặt của một vấn đề, chăm sóc tốt là để phát huy và phát huy là hình thức chăm sóc tích cực nhất. Do đó, cần phải thực hiện song song hai nhiệm vụ chăm sóc và phát huy NCT một cách hài hoà và đồng bộ. Đại hội XIII của Đảng bổ sung thêm nội dung bảo vệ NCT.

Để chuẩn bị cho Đại hội nhiệm kì II, Thường trực Ban Bí thư gợi ý giới thiệu đồng chí Vũ Oanh làm Chủ tịch Hội NCT Việt Nam. Song đồng chí Vũ Oanh cho rằng bản thân đồng chí đang là Chủ tịch danh dự của Hội đã có điều kiện tham gia xây dựng Hội, nếu có đồng chí khác làm Chủ tịch Hội thì sẽ có thêm người cùng chăm lo cho sự nghiệp NCT và đồng chí Vũ Oanh đã đề xuất đồng chí khác làm Chủ tịch Hội. Sau khi cân nhắc, Ban Bí thư Trung ương Đảng quyết định giới thiệu đồng chí Vũ Oanh làm Chủ tịch Hội NCT Việt Nam khoá II.

Đại hội đại biểu toàn quốc Hội NCT Việt Nam khoá II đã bầu đồng chí Vũ Oanh làm Chủ tịch và các Phó Chủ tịch gồm: Giáo sư - Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu; bà Nguyễn Thị Thân, Chủ nhiệm Uỷ ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội; ông Đinh Văn Tư, Phó Trưởng Ban Dân vận Trung ương; ông Đỗ Trọng Ngoạn, Vụ trưởng Ban Nội chính Trung ương và ông Phùng Thanh Sơn. Năm 2003, Ban Bí thư quyết định bổ sung ông Nguyễn Tấn Trịnh, Phó trưởng Ban Thường trực Ban Kinh tế Trung ương Đảng tham gia Ban Chấp hành Trung ương Hội làm Phó Chủ tịch.

Cũng trong dịp Đại hội lần thứ II này, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã trao tặng Hội NCT Việt Nam bức trướng mang dòng chữ: “Tuổi cao chí càng cao, nêu gương sáng vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Nội dung bức trướng đã thể hiện rất rõ quan điểm của Đảng ta về vai trò, vị thế của NCT và Hội NCT Việt Nam. Để nêu gương sáng thì bên cạnh việc chăm sóc cần phải phát huy NCT. Do đó, lãnh đạo Hội NCT Việt Nam khoá II, mà đứng đầu là đồng chí Vũ Oanh đã quyết định mở cuộc vận động thi đua thực hiện 5 nội dung là:

1- Nêu gương sáng xoá đói giảm nghèo, làm giàu hợp pháp, tạo nhiều việc làm cho lớp trẻ.

2- Nêu gương sáng khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời.

3- Nêu gương sáng xây dựng đời sống văn hoá, hoạt động từ thiện nhân đạo, chống tiêu cực xã hội, chống tham nhũng, lãng phí của công.

4- Nêu gương sáng tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

5- Nêu gương sáng xây dựng tổ chức Hội vững mạnh, sống khoẻ, sống vui, sống tình nghĩa, sống văn hoá, sống có ích cho gia đình và xã hội, vì quê hương đất nước.

Tuy nhiên, hoạt động của Hội NCT vẫn còn nhiều khó khăn, vì Hội chỉ được xác định có 2 cấp (Trung ương và cơ sở) và đặt dưới sự chỉ đạo của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam mà không đặt dưới sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng.

Để khẳng định vai trò, vị thế của mình, trong nhiệm kì II, dưới sự chỉ đạo của đồng chí Vũ Oanh, Hội NCT Việt Nam đã vượt qua khó khăn tiến hành được nhiều hoạt động có ý nghĩa, từng bước nâng cao uy tín của Hội. Đó là, đã tổ chức thành công cuộc Hội thảo khoa học: “Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh trong sự nghiệp NCT”. Tại Hội thảo này, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh đã có bài phát biểu quan trọng xác định ví trí, vai trò của NCT và Hội NCT Việt Nam. Tiếp theo, Hội NCT Việt Nam đã tổ chức thành công Hội nghị toàn quốc NCT làm kinh tế giỏi, được Chủ tịch nước Trần Đức Lương gặp mặt và biểu dương tại Phủ Chủ tịch. Hội NCT Việt Nam còn tổ chức các hội nghị biểu dương NCT có đóng góp tích cực trong các lĩnh vực giáo dục, khoa học công nghệ, y tế và tổ chức thành công Hội nghị quốc tế khu vực châu Á - Thái Bình Dương về NCT.

Để hội nhập quốc tế, lãnh đạo Trung ương Hội NCT Việt Nam đã có nhiều hoạt động góp phần giúp Trung ương Đảng, Chính phủ cho thành lập Uỷ ban Quốc gia về NCT.

Năm 2004, Uỷ ban Quốc gia về NCT Việt Nam ra đời, do Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm làm Chủ tịch và Hội NCT Việt Nam là cơ quan thường trực của Uỷ ban.

Sau khi được thành lập, Uỷ ban Quốc gia về NCT đã xây dựng và triển khai chương trình quốc gia về NCT, tạo điều kiện cho NCT và Hội NCT Việt Nam tích cực đóng góp vào công cuộc đổi mới, ổn định, phát triển và bảo vệ Tổ quốc.

Thời gian thấm thoát qua đi. Đến nay, Hội NCT Việt Nam đã khẳng định được vị thế của mình, có bước phát triển cả về tổ chức và hoạt động, xứng đáng với 18 chữ vàng mà Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã trao tặng. Sự phát triển đó gắn liền với tên tuổi đồng chí Vũ Oanh - vị Chủ tịch Hội có nhiều tâm huyết và những đóng góp quan trọng từ những ngày đầu thành lập Hội.

Bài: Trịnh Vinh Pha

(Cựu Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Kiểm tra Trung ương Hội NCT Việt Nam)