Đến Bắc Hà mùa xuân, du khách không chỉ được tham quan các cảnh đẹp của cao nguyên trắng Bắc Hà mà còn được trải nghiệm những homestay do người bản địa tiếp đón, khám phá những hoạt động văn hóa truyền thống của người Mông, người Tày nơi đây…

Nằm cách trung tâm thị trấn Bắc Hà (huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai) khoảng 30km, xã Bản Liền là một trong những xã cuối cùng của tỉnh Lào Cai tiếp giáp huyện Xín Mần (tỉnh Hà Giang). Đây cũng là điều kiện giúp Bản Liền giữ được vẻ nguyên sơ, nhưng cũng là thách thức khi xác định phát triển du lịch như là một cách để thay đổi vùng đất này.

Khoảng 60% đồng bào cư trú ở Bản Liền là người Tày nên nét đẹp của những nếp nhà sàn cùng sự niềm nở, hiếu khách của người Tày trong bộ trang phục truyền thống đã và đang thu hút ngày càng nhiều du khách đến khám phá nơi đây. Những hoạt động trải nghiệm như: vào rừng hái rau, đào măng, bắt cá suối cũng rất hấp dẫn khách du lịch. Xen giữa bản làng và những thửa ruộng bậc thang là những cây cọ tạo nên những điểm nhấn thú vị, lạ mắt, tạo ra một bức tranh vùng sơn cước rất riêng ở Bắc Hà. Đôi khi trên đường di chuyển từ thị trấn Bắc Hà vào Bản Liền du khách cũng sẽ được chiêm ngưỡng những biển mây tuyệt đẹp để lại những ấn tượng khó quên.

Xã Bản Liền rộng hơn 57km2, mật độ dân cư khoảng 30 người/km2. Đa phần diện tích là địa hình đồi núi, tạo nên khung cảnh thiên nhiên vô cùng hoang sơ, với những rừng cọ, đồi chè, suối thác, những nếp nhà sàn tựa lưng vào núi hay “đứng” trên những thửa ruộng bậc thang như dòng suối đổ theo triền đồi. Cả bản chỉ có 7 nhà, mỗi nhà dựa lưng vào một quả đồi, từ vị trí nhà lên trên đỉnh đồi thì trồng chè, và từ vị trí nhà nhìn xuống là ruộng bậc thang, không khí ở đây vô nhiễm hoàn toàn với khói bụi công nghiệp.

Cứ mỗi dịp năm mới, theo phong tục địa phương, tất cả các cửa trong khuôn viên nhà, cả cửa sổ, cửa nhà vệ sinh, cửa nhà bếp, cửa chuồng chăn nuôi gia súc..., thậm chí cả xe cộ đều được dán giấy màu xanh đỏ, màu đỏ là để rước may mắn vào nhà, màu xanh là sẵn sàng chia sẻ những may mắn với người khác. Có những ngôi nhà dán 4 miếng giấy ở cửa gồm 2 miếng xanh và 2 miếng đỏ với hàm ý nhận và cho ngang bằng nhau, tuy có nhà chỉ dán toàn màu đỏ, theo lời người bản địa, những nhà như thế là ích kỷ và ít người chơi cùng.

Món ăn khá đặc trưng bản địa nên người khó tính, sành ăn có thể sẽ ngần ngại vì không tinh tế, thực phẩm tự cung tự cấp tại chỗ với thịt lợn gác bếp, cá suối, gà đồi, lợn bản… có hai món ăn lạ là món canh từ cây cọ, nhìn giống canh măng, và món rau nữa gọi là rau dẻ, nhìn như ngó Sen.

Ở vùng này có một đồi cọ lâu năm rất đẹp, theo lời người bản địa thì những cây cọ này đã có tuổi hàng trăm năm, ở các nương chè người dân cũng trồng xen những cây cọ, lá cọ xòe to như cái ô để lấy bóng mát và dùng cho việc lợp nhà sàn, ngoài ra cọ còn nấu canh như trên.

Chợ phiên ở Bản Liền họp vào ngày thứ 5 hằng tuần. Nơi đây, ngoài nhu cầu buôn bán, trao đổi hàng hóa, chợ còn là một không gian văn hóa đậm nét nhân văn. Nhiều sản phẩm truyền thống của người dân địa phương được bày bán, đặc biệt mặt hàng không thể thiếu đó là sản phẩm chè, một loại hàng hóa đã tạo nên thương hiệu riêng của vùng cao Bản Liền.

Bản Liền mùa nào cũng đẹp và đẹp theo một cách riêng. Mùa xuân có những thung lũng mây trắng bồng bềnh, làn sương mù phủ kín, sắc đào lung linh tràn nhựa sống, thật thi vị. Mùa hè gắn với mùa nước đổ. Nước chảy từ khe núi xuống, qua những ống nứa, đổ từ bậc ruộng này sang bậc ruộng khác, sống động như những bức tranh đa sắc. Xen kẽ giữa thiên nhiên hùng vĩ ngập tràn sắc xanh, các thác nước ở Bản Liền cũng mang lại cho du khách cảm giác sảng khoái, thư giãn khi hè về.

Thật khó mà diễn tả hết những cung bậc cảm xúc khi đứng ở độ cao, nhìn xuống những thửa ruộng bậc thang mùa nước đổ. Một khung cảnh thật kỳ vĩ với những đường nét uốn lượn, các mảng màu đan xen nhau thật kỳ thú bởi màu sắc luôn thay đổi do màu nước phản ánh màu trời. Những thửa ruộng bậc thang dù lớn hay nhỏ đều là nét văn hóa độc đáo, thể hiện sự tài tình trong công cuộc chinh phục thiên nhiên để phục vụ cuộc sống của người dân vùng cao, tạo nên những cảnh quan thiên nhiên vô cùng đặc sắc, biến đồng lúa trở thành một kiệt tác nghệ thuật giữa mênh mông đất trời.

Chúng tôi đến Bản Liền Forest homestay - một trong 5 hộ gia đình ở Bản Liền tham gia mô hình du lịch cộng đồng tại địa phương. Bên bếp lửa hồng, chúng tôi được nghe chị Vàng Thị Thông chia sẻ về những ngày “khăn gói quả mướp” đi học làm du lịch. Chị Thông kể, nhờ có Dự án, gia đình chị đã dựng lại ngôi nhà sàn lợp mái cọ theo đúng lối truyền thống, với bếp lửa giữa nhà để làm nơi sinh hoạt chung của cả gia đình. Với người Tày, bếp là không gian sinh hoạt chung quan trọng nhất. “Từ ngày làm du lịch, gia đình tôi có dịp kể cho du khách về những phong tục tập quán, công việc hằng ngày hay những lễ hội truyền thống của dân tộc mình. Ban đầu, chúng tôi khá bỡ ngỡ, nhưng khi du khách có nhu cầu tìm hiểu và trải nghiệm, chúng tôi hướng dẫn du khách cùng gặt lúa, hái chè, làm bánh sắn... giờ đây với gia đình tôi làm du lịch là sinh kế lâu dài”.

Gia đình chị Vàng Thị Thông là 1 trong 5 hộ gia đình ở Bản Liền tham gia Dự án Nâng cao kinh tế và vị thế phụ nữ dân tộc thiểu số thông qua phát triển du lịch cộng đồng tại Bắc Hà do chính phủ Australia tài trợ, thông qua chương trình Bình đẳng giới trong nông nghiệp và du lịch (GREAT), tại 2 tỉnh Lào Cai và Sơn La. Cùng với sự hỗ trợ trực tiếp như hỗ trợ cho vay vốn, đào tạo kỹ năng đón tiếp khách, nấu ăn, kỹ năng truyền thông trên mạng xã hội và ngoại ngữ, người dân đã được tiếp cận với cách làm du lịch một cách bài bản từ các chuyên viên của Trung tâm Kinh tế Nông thôn (CRED). Người dân cũng đã biết cách cải tạo, trang trí cho ngôi nhà của mình trở thành những homestay có cảnh quan đẹp, kiến trúc thân thiện với môi trường đồng thời kết hợp với việc bảo tồn, gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống để phát triển du lịch một cách chuyên nghiệp, bài bản.

Bên cạnh hội tụ nhiều nét đẹp do thiên nhiên ban tặng, Bản Liền còn giữ được các nét văn hóa độc đáo của đồng bào các dân tộc Tày, Mông... Những nếp nhà sàn của người Tày đã và đang thu hút ngày càng nhiều du khách đến khám phá, trải nghiệm. Đặc biệt, người dân vẫn luôn mang trên mình những trang phục truyền thống không chỉ ở các dịp lễ hội mà còn trong sinh hoạt, lao động hằng ngày.

Bài: Lê Hà

Ảnh: Vinh Quang